Lipnica Wielka – Stowarzyszenie Gmin Babiogórskich

Stowarzyszenie Gmin Babiogórskich

Gmina Lipnica Wielka

- powierzchnia gminy - 67 km2
- ludność - 6 012 osób (stan na dzień 31.12.2020)
- Gmina Lipnica Wielka – wsie: Kiczory, Lipnica Wielka

Lipnica Wielka powstała prawdopodobnie na przełomie XVI i XVII w., w trakcie akcji kolonizacyjnej górnej Orawy. Przez kolejne trzysta lat wchodziła w skład Królestwa Węgier, będąc częścią komitatu Orawa (Árva) w tzw. Górnych Węgrzech, jak nazywano w przeszłości obszary obecnej Słowacji. Po zakończeniu I wojny światowej decyzją Rady Ambasadorów z 20 lipca 1920 r. Lipnica Wielka została podzielona na dwie części – dolna część wsi została włączona do Polski i krótko potem weszła w skład utworzonego w grudniu 1920 r. powiatu spisko-orawskiego w granicach województwa krakowskiego, a górna, większa część została przyznana Czechosłowacji. W 1924 r. dokonano wymiany – należące dotąd do Polski wsie Głodówka i Sucha Góra włączono do Czechosłowacji, a górna część Lipnicy została połączona z dolną i od tej pory cała wieś znajdowała się już w granicach Polski. W 1925 r. powiat spisko-orawski został zlikwidowany, a miejscowości wchodzące w jego skład, w tym Lipnicę Wielką, przyłączono do powiatu nowotarskiego. W okresie II wojny światowej wieś znalazła się w granicach uzależnionej od III Rzeszy Republiki Słowackiej. W 1945 r. powróciła do Polski, wchodząc ponownie w skład powiatu nowotarskiego w województwie krakowskim (w l. 1945-1975) i małopolskim (od 1999 r. do dzisiaj). W latach 1975-1999, po reformie administracyjnej likwidującej powiaty i zmieniającej sieć województw pozostawała w granicach województwa nowosądeckiego. Od 1991 r. Lipnica Wielka i Kiczory, wchodzące wcześniej w skład gminy Jabłonka, tworzą samodzielną samorządową gminę Lipnica Wielka. We wsi Lipnica Wielka znajdują się dwie parafie: p.w. Świętej Królowej Jadwigi oraz Św. Łukasza Ewangelisty.

DOROBEK GMINY W OKRESIE 20-LECIA 1990-2010

Druga połowa ubiegłego wieku zapisała się w historii Lipnicy Wielkiej pod znakiem nieustannych starań miejscowych działaczy o usamodzielnienie gminy. To właśnie usamodzielnienie i wydzielenie administracyjne gminy, zdaniem mieszkańców, dawało największą szansę na jej przyszły, dynamiczny rozwój. Wydawało się, że starania te zakończyły się sukcesem, gdy w wyniku reformy administracyjnej, z dniem 1 stycznia 1973 r. utworzono gminę Lipnica Wielka, w skład której weszła także wieś Lipnica Mała. Jednak już 1 lutego 1975 r. decyzją władz państwowych i partyjnych woj. nowosądeckiego, gmina Lipnica Wielka została włączona do gminy Jabłonka. Kolejne lata starań doprowadziły do reaktywowania z dniem 2 kwietnia 1991 gminy Lipnica Wielka. Obecnie do samorządowej gminy należą dwie wsie: Kiczory i Lipnica Wielka. Gmina zajmuje powierzchnię 7803 ha, a zamieszkuje ją około 6100 mieszkańców.

INWESTYCJE KOMUNALNE

Sieć drogowa

Po reaktywowaniu gminy w 1991 r. jedną z pierwszych inwestycji było położenie nawierzchni asfaltowej na drodze w Murowanicy i Przywarówce. W latach 1991-2000 przeznaczono z budżetu gminy na remonty dróg gminnych i polnych kwotę ogółem 1,2 mln zł oraz oddano do użytku 9 mostów. Na terenie gminy w latach 2001-2009 r. wybudowano w poszczególnych sołectwach 25 nowych dróg gminnych o nawierzchni asfaltowej. Dokonywano także remontu dróg polnych poprzez ich utwardzanie i odwadnianie.
W latach 2008-2009 wykonano remont nawierzchni asfaltowej na drodze powiatowej (4,4 km) oraz wybudowano chodnik na odcinku 2 km. Gmina dofinansowała to zadanie w 50% całkowitych kosztów.
Gmina przejęła Przejście Graniczne Winiarczykówka – Bobrów. W 1997 roku dokonano jego otwarcia oraz rozpoczęto budowę budynku odpraw celno-paszportowych. Obiekt oddano do użytku 2002 roku (2,7 mln złotych). Obecnie część obiektów dawnego przejścia granicznego jest dzierżawiona przez Chrześcijańską Misję Społeczną „Teen Challenge”

W ostatnim dziesięcioleciu wykonano gruntowny remont drogi wojewódzkiej (Jabłonka, Lipnica Wielka, przejście graniczne Winiarczykówka). Dużą wagę przykłada się także do budowy chodników wzdłuż drogi powiatowej, biegnącej przez wieś Lipnica Wielka.

Ochrona zdrowia

Ośrodki zdrowia zostały przejęte przez gminę w 1995 r., wcześniej należały do ZOZ Sucha Beskidzka.

Na terenie Gminy Budzów działają dwa Zakłady Opieki Zdrowotnej: Niepubliczny Ośrodek Zdrowia w Budzowie i Publiczny Ośrodek Zdrowia w Bieńkówce, które sprawują opiekę nad ludnością w zakresie opieki zdrowotnej. W Ośrodku Zdrowia w Bieńkówce działają poradnie ogólna, stomatologiczna. Ośrodek obejmuje swą opieką pacjentów z sołectwa Jachówka i Bieńkówka oraz innych zgłoszonych zgodnie ze złożonymi deklaracjami. W Ośrodku Zdrowia w Budzowie działają poradnie: ogólna, dziecięca, dla Kobiet, poradnia stomatologiczna Ośrodek Zdrowia w Budzowie sprawuje opiekę zdrowotną nad osobami zgodnie ze złożonymi deklaracjami przez mieszkańców sołectwa Budzów, Baczyn, Palcza, Zachełmna.

W ostatnich latach zrealizowano następujące inwestycje i zadania związane ze służbą zdrowia:

wykonano remonty budynków ośrodków zdrowia w Budzowie i Bieńkówce – również częściowo pod kątem likwidacji barier architektonicznych,
przekształcono Poradnię Stomatologiczną na Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w 2004 r.,
przekształcono Ośrodek Zdrowia na Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej (od 1.01.2010 r.).

Gospodarka wodno-ściekowa (komunalna)

Priorytetowymi zadaniami dla gminy były takie inwestycje ekologiczne, jak budowa oczyszczalni ścieków i kanalizacji sanitarnej. W roku 1997 rozpoczęto budowę kanalizacji sanitarnej etap I. W latach 1997-2009 wykonano łącznie ponad 53 kilometry sieci kanalizacyjnej i podłączono do niej 778 budynków. Nakłady inwestycyjne na budowę kanalizacji wyniosły ogółem 18,1 mln złotych. Źródłami finansowania kanalizacji były: budżet gminy, fundusze unijne (realizacja projektu pt. “Kanalizacja sanitarna – Etap II-cz. 1” w Lipnicy Wielkiej – program SAPARD 2004), Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska w Krakowie, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska w Warszawie.
W 1999 roku gmina wybudowała oczyszczalnię ścieków w Lipnicy Wielkiej – Murowanicy o przepustowości 500 m³ na dobę z możliwością jej dalszej rozbudowy. Oczyszczalnię zbudowano w oparciu o biologiczno-mechaniczne rozwiązanie wg norweskiej technologii Biovac. Inwestycję sfinansowano ze środków budżetu gminy i NFOŚiGW w Warszawie. Po rozbudowie systemu kanalizacji w gminie przystąpiono do rozbudowy oczyszczalni (kolejne 500 m³ na dobę). Inwestycję sfinansowano ze środków unijnych i budżetu gminy w ramach projektu: “Poprawa jakości środowiska naturalnego-przygranicznych wód Jeziora Orawskiego – poprzez rozbudowę oczyszczalni ścieków we wsi Lipnica Wielka” – Programu Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG IIIA Polska-Republika Słowacka (2006).
Na terenie gminy przeprowadzono geologiczne prace poszukiwawcze do budowy lokalnych ujęć pitnych wód głębinowych na Buczniku dla osiedla Centrum. Wydajność źródeł potwierdziła możliwość budowy ujęcia wody dla 200 budynków (2006).

Oświata:

W 1991 r. samorząd gminy przejął prowadzenie zadań oświatowych. Na terenie gminy funkcjonuje: 5 szkół podstawowych, 2 szkoły średnie oraz 2 przedszkola (w tym jedno niepubliczne).

Wśród najważniejszych osiągnięć inwestycyjnych w dziedzinie oświaty wyróżnić należy:

budowę nowego obiektu szkolnego w Centrum, gdzie mieściło się gimnazjum, liceum i technikum – obecnie Zespół Szkół i Szkoła Podstawowa Nr 2,
budowę nowego obiektu Szkoły Podstawowej w Kiczorach,
generalny remont Domu Ludowego w Centrum w Lipnicy Wielkiej. Obiekt rozbudowano na potrzeby oświaty – mieściła się w nim Szkoła Podstawowa nr 2 w latach 2001-2018,
wykonanie prac remontowych w pozostałych trzech szkołach na terenie gminy i Domu Nauczyciela (wymiana części instalacji grzewczej, wymiana pieców c.o. na ekologiczne, wymiana stolarki okiennej), termomodernizacja obiektów szkolnych, z wymianą stolarki okiennej i drzwi oraz ociepleniem obiektów.

Obecnie planuje się generalny remont hali sportowej w Lipnicy Wielkiej, a także termomodernizacją Szkoły Podstawowej w Kiczorach.

Ochrona zdrowia
Gmina przejęła prowadzenie placówek służby zdrowia w 1993 roku jako zadanie zlecone. Od tamtej pory powstały nowe placówki, takie jak:

Laboratorium Analityczne – służy ono mieszkańcom gminy i dzieciom przebywającym na rekonwalescencji w ośrodku “Górska Przystań” (1996),
Gabinet Rehabilitacji Medycznej – aparaturę do zabiegów przekazał KRUS w Nowym Sączu, pozostały sprzęt zakupiono ze środków własnych SPZOZ i PFRON,
Gabinet stomatologiczny – zatrudniono drugiego stomatologa (1998).

W okresie 2008-2009 dokonano remontu generalnego budynku ośrodka zdrowia. Remont przeprowadzono dzięki przeznaczeniu całości własnych środków inwestycyjnych przewidzianych w budżecie gminy na rok 2008. W ciągu roku obiekt został przebudowany, zwiększyła się jego kubatura. Obiekt spełnia wymogi unijne, układ komunikacyjny dostosowany jest dla osób niepełnosprawnych. Koszt inwestycji wyniósł 1,8 mln złotych.

Infrastruktura sportowo – turystyczna

W dbałości o właściwy rozwój dzieci i młodzieży samorząd gminy starał się stworzyć społeczności możliwości aktywnego i pożytecznego spędzania wolnego czasu. W tym celu powołano Międzyszkolny Klub Sportowy Babia Góra, który gmina wspiera finansowo. Na przestrzeni 20 lat działalności gminy zrealizowano inwestycje takie jak:

budowa pełnowymiarowej hali sportowo – gimnastycznej w Lipnicy Wielkiej (1992-1997),
budowa pełnowymiarowego boiska sportowego do piłki nożnej o wymiarach 105x55m (2006-2007),
budowa dwóch boisk typu Orlik przy Szkole Podstawowej Nr 1 oraz Szkole Podstawowej Nr 2,
budowa boisk ze sztuczną nawierzchnią przy Szkole Podstawowej Nr 3, Szkole Podstawowej Nr 4 oraz Szkole Podstawowej w Kiczorach,
budowa dwóch boisk do piłki siatkowej plażowej,
“Pieszo i rowerem – remont i przebudowa ścieżki rowerowej na drodze Kiczory – Rajsztak etap I” w ramach działania 2.3. “Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego” w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego “Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006”,
trasy rowerowo-piesze o łącznej długości około 50 km. Najważniejsze z nich to: 11-kilometrowa trasa Winiarczykówka – Lasy Urbaru – Droga Rabczycka, 6-kilometrowa Przywarówka – Kiczory – Polana – Szkoła; 5-kilometrowa Stańcowa – Rajsztak – Kiczory – Remiza OSP.
budowa ścieżki rowerowej asfaltowej wraz z korytkami głębokimi w Przywarówce koło Szkoły Do Granicy Państwa – długość 960m
budowa ścieżki rowerowej o nawierzchni żwirowej “Rabczyce 1, 2, 3” prowadzącej do Granicy Państwa – długość 1660m (2021r)
budowa wieży widokowej Na Marysinej Polanie

Inne

Dokonano kompleksowej modernizacji oświetlenia ulicznego, w ramach której zmodyfikowano 171 lamp oświetleniowych oraz dobudowano 131, ograniczając tym samym zużycie energii elektrycznej (2005).
W gminie działają 4 jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej. Bazę lokalową – przeciwpożarową stanowią 4 budynki remiz strażackich (3 remontowane) w trzech sołectwach: Murowanica, Centrum, Przywarówka i wsi Kiczory. Wszystkie jednostki OSP zostały wyposażone w specjalistyczne samochody bojowe (zakupiono 5 wozów bojowych) oraz potrzebny sprzęt (urządzenia wywoływania selektywnego, urządzenia radiowe, motopompy, odzież ochronna). Corocznie w budżecie gminy zabezpiecza się środki finansowe dla potrzeb OSP. Jednostka OSP Lipnica Wielka Centrum została wpisana do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego.

NAJWAŻNIEJSZE OSIĄGNIĘCIA I SUKCESY GMINY W OKRESIE 20 – LECIA

Edukacyjne

– utworzenie Samorządowego Liceum Technicznego (1995), które przekształcono w kolejnych latach w Liceum Profilowane; od kilku lat samorząd gminy prowadzi także Liceum Ogólnokształcące, a od roku 2008 również Technikum Budowlane,
– zorganizowanie Multimedialnego Centrum do Nauki Języka Angielskiego przekształconego następnie w nowoczesne pracownie komputerowe,
– nawiązanie kontaktów międzynarodowych i wyjazdy młodzieży do Francji (obserwacja prac Parlamentu Europejskiego),
– przywrócenie imienia Św. Królowej Jadwigi Szkole Podstawowej nr 1 (1997),
– nadanie imion szkołom podstawowym oraz poświęcenie sztandarów: Szkoły Podstawowej nr 1, Szkoły Podstawowej nr 2 (im. Józefiny i Emila Mików), Szkoły Podstawowej nr 3 (św. Stanisława Kostki), Szkoły Podstawowej nr 4 (im. Dr Emila Kowalczyka) i Szkole Podstawowej w Kiczorach im. Bł. Jana Pawła II.

Sportowe

– powstanie MKS Babia Góra (1999),
– w roku 2000 drużyna juniorów MKS Babia Góra brała udział w finałowych turniejach Mistrzostw Polski w unihokeju i zdobyła wicemistrzostwo Polski,
– udział w finale Pucharu Polski na szczeblu Podhala (2007) drużyny piłki nożnej MKS Babia Góra,
– awans drużyny piłki nożnej MKS Babia Góra do klasy A (2009),
– udział młodzieży szkolnej w: Ogólnopolskich Mistrzostwach Młodzików w Biathlonie Letnim, Międzywojewódzkich Mistrzostwach Młodzików w Biathlonie, Igrzyskach Wojewódzkich w Biegach Narciarskich oraz Ogólnopolskich Zawodach Uczniowskich Klubów Sportowych w Biegach Narciarskich.

Kulturalne

– założenie zespołów regionalnych (Młodzieżowy Zespół Folklorystyczny Orawa im. E. Miki (1976-2000 ), Młodzieżowy Zespół Folklorystyczny Orawiacy – kontynuacja działalności zespołu Orawa, Dziecięcy Zespół Regionalny Orawianie im. Heródka, Dziecięcy Zespół Mładnik, Dziecięcy Zespół Orawskie Dzieci, Zespół Nowa Orawa) i kapel (Muzyka Lipnicka Wolorze, Muzyka Młodzieżowa),

– kontynuacja działalności Strażackiej Orkiestry Dętej,

– założenie Oddziału Górali Orawskich Związku Podhalan (2002).

– udział Zespołów i Muzyk Folklorystycznych w imprezach regionalnych i ogólnopolskich,

– utrzymywanie współpracy międzynarodowej,

– coroczne organizowanie Święta Pasterskiego,

– ponowne odsłonięcie pamiątkowej tablicy ku czci Piotra Borowego na kościele parafialnym (1992),

– odsłonięcie tablicy pamiątkowej Leona Rydla na Szkole Podstawowej nr 4,

– wmurowanie tablicy z popiersiem dr Emila Kowalczyka, na budynku Szkoły Podstawowej nr 4 w Lipnicy Wielkiej (2005),

– odsłonięcie tablicy Heródka na budynku Szkoły Podstawowej nr 4 w Lipnicy Wielkiej (2019),

– przyjęcie herbu św. Łukasza przez Gminę Lipnica Wielka (1994),

– wizyta Księżnej Yorku Sary Ferguson i nadanie Jej honorowego obywatelstwa gminy Lipnica Wielka (1995),

– wizyta Prezydenta Lecha Wałęsy (1995),

– “Akcja sadzenia 2000 lip” przez mieszkańców gminy w Milenijnym roku 2000,

– 100 lip na 100-lecie Odzyskania Niepodległości – Marysina Polana (2018)

– VII Festyn Góralski – Euroregion bez Granic (impreza międzynarodowa 2004),

– XIV Powiatowa Parada Orkiestr Dętych w Lipnicy Wielkiej (2006),

– “Rok obchodów 400 – lecia założenia Lipnicy Wielkiej” (2006),

– wydanie płyty Orawskie Pastorałki (projekt z programu Rozwój Inicjatyw Lokalnych – 2008), wydanie płyty Arva – Emil Kowalczyk Pro Memoria (2012).

– otwarcie Centrum Produktu Lokalnego na Placu Piotra Borowego (2018)

– odsłonięcie Muru Ojców Niepodległości na Placu Piotra Borowego (2020)

– 100. rocznica przyłączenia części Orawy do Niepodległej Polski – Cykl imprez i wydarzeń pn. „Orawa z Niepodległą” 2020-2024

– Wydanie książek: „Lipnica Wielka na Orawie na Przestrzeni Dziejów” (2012), „Kultura w Lipnicy Wielkiej na Przestrzeni Dziejów” (2018), „Orawa 1918. Skąd przybywamy, kim jesteśmy” M. Liśkiewicz (2020)

– Film dla TVP Kraków „Piotr Borowy – Apostoł Orawy” (2019), Teledysk „Przeznaczenie” (2020)

Inne

utworzenie Gminnej Biblioteki Publicznej (1991),
uruchomienie Otwartego Centrum Nauki Języka Angielskiego (1992),
początek wydawania lokalnego pisma Gminne Nowiny (1993),
otwarcie Ośrodka “Children in Crisis” (Dzieci w Kryzysie)(1994),
utworzenie Klubu Pracy – Środowiskowego Hufca Pracy,
założenie Koła Galicyjskich Gospodarstw Gościnnych w Lipnicy Wielkiej (1998).
utworzenie Koła Gospodyń Wiejskich w Lipnicy Wielkiej (2019)

Nagrody, wyróżnienia

Wyróżnienie w I edycji Konkursu “Małe Ojczyzny – Tradycja dla Przyszłości” przez Fundację Kultury (1993).
“Srebrny Talar – Być Najlepszym” – Konkurs “Najprężniej rozwijająca się Gmina w 1994 roku Lipnica Wielka na Orawie” (1995).
I Nagroda w II edycji Konkursu “Małe Ojczyzny-Tradycja dla Przyszłości” za program Lipnickie Ławy przyznana przez Fundację Kultury (1995).
Dyplom Rady Europy za udział w programie “Partnerstwa dla Samorządu Terytorialnego” (1998-2001).
Nagroda Prezesa Zarządu dla Gminy Lipnica Wielka w II edycji Konkursu Na najlepiej rozwiniętą gospodarkę wodno-ściekową na terenach wiejskich (2001).
Dyplom Rzeczypospolitej Złotej Setki Samorządu 2001 za inwestycje w rozwój lokalny w latach 1998 – 2000, zajęcie 10 miejsca w Polsce i I miejsca w województwie małopolskim.
Dyplom Złotej Setki Samorządu – najlepsza gmina Małopolski (2002).
Akt Nominacji przez Prezydenta RP oraz Ministra Środowiska “Gmina Przyjazna Środowisku” (2002).
Dyplom Złotej Setki Samorządu (2003).
Wyróżnienie dla Gminy Lipnica Wielka Gmina Przyjazna Środowisku ponownie przyznane przez Prezydenta RP i Ministra Środowiska(2003).
Nagroda Grand Prix dla Lipnicy Wielkiej w V Plebiscycie Wielkie Odkrywanie Małopolski w kategorii: miejscowość (2005).
Laureat w Rankingu Samorządów “Rzeczpospolitej” – Najlepsza Gmina Wiejska (2008).
Wójt Mateusz Lichosyt w „10″ najlepszych włodarzy w Polsce w kategorii: gmina wiejska powyżej 5 tys. mieszkańców w konkursie „Perły Samorządu 2021″, który przygotował Dziennik Gazeta Prawna we współpracy z firmą PWC Polska. (2021)